जन्मदिन लाई शोक वा उत्सब उपहार!!

नमस्ते,
      सर्वप्रथम म तपाईहरुलाई तलका हरफ हरु एकचोटि अध्यन गरिदिनुहुन बिनम्रतापुर्वक निबेदन गर्दछु । तपाईलाई जानकारी गराउ कि निम्न हरफहरु, मेरो ब्लग को एउटा प्रस्तुती "जन्म दिनको शुभकामना !" मा प्राप्त टिप्पणी बाट साभार गरेको हुं, र यसलाई लेख्ने कष्ट गर्नु भयको छ, नियमित पाठक मित्र पोखरली ठिटो ज्यु ।।।।
    " जन्म दिनको शुभकामना ब्यक्त गर्नु भएछ भाइलाई। जीवन दर्शनशास्त्र को गहिराइमा गोतामार्न मन लाग्यो मलाइ। अनि हरेक बर्ष जन्म दिन मनाउनुको सान्दर्भिकता कोट्याउन मन लाग्यो मलाइ।
जन्म र मरण जस्तो नित्य जिवनचक्रमाथि मानव जातिले न त हावि पाएको छ र न त पाउने नै छ। मानव जाति के कठपुतली होईन जसको डोरि हाम्रो बिबसमा छैन? पूर्वनिश्चित दिनमा जन्म अनि पूर्वनिश्चित समयमा मृत्यु लेखिएर आयको प्राणिमा जन्मदिन अनुष्ठान के गौण जस्तो लाग्दैन र? गत बर्ष को तुलनामा मृत्यु निकटताको शोख मनाउनुमा बढि बौधिक जस्तो लाग्दैन तपाईलाई?
राम नवमी, कृष्ण जन्माष्टमिजस्ता दिनहरु मनाउछौं हामि भगवानको जन्म दिनका नाताले। मानिसको जन्मदिन मनाएर कतै हामिले दैविकताको दर्जादिने प्रयत्न गरेका त होईन? बिगत को एक बर्षको उपलब्धि अनि उताब चढाव को गणना गर्ने हेतुले आत्मविश्लेषण गरौं मौनतमा;उत्सवताको अभिनन्दनको ध्वनिमा होइन।
विनोदजीलाई दीर्घायुको कामना चांहि अवश्य टक्राउछुं एक अविदित व्यक्तिबाट। “ – पोखरेली ठिटो

    म, न त कुनै दार्शनिक नै, न त कुनै जीवन शास्त्र को ज्ञाता नै । तर पनि माथी का हरफ हरु ले मलाई कता कता आज आफैलाई यो जैवीक संसार को परिभाषा भित्र घुस्न मन लागेको छ । जीबन के हो त? मृत्यु के हो त ? जीवन लाई आफ्नै परिभाषा दिने हरुको कमि छैन यहा । एउटा नसामा रमेको दुर्बेसनी युबाले जीवन को जुन परिभाषा दिन्छ, के त्यो परिभाषा एउटा सच्चा शाधु को परिभाषा संग मिल्ला त ? अर्को उदाहरण पस्कन्छु म यहा , के एउटा सच्चा ब्रम्हाचारीको जीवन परिभाषा लाई स्वागरात मा दुबुल्की मार्दै गरेका नब जोडी को परिभाषा संग दाझ्न सक्नु हुन्छ । कोहि मर्न देखि डराउछन यहा त कोहि मर्न को लागी ताती लाग्ने भिडको पनि कमी छैन यहा । सामुहिक आत्महत्या गरेर देह प्राप्त गर्ने अनि आफुलाई भगवान को शरणमा सुम्पेको आस राख्ने हरुको भिड पनि नभयको होईन यहा। पुनर्रजन्म को सपना देखेर, अर्को जन्म संमको लागि निदाउने मानिसको पनि कहा कमि छ र यहा ! र कोहि मृत्यु देखि कापेर आफ्नो जीन्दगी भरनै एउटा मृत्युरुपी जीन्दगी जीउने हरु पनि यो समाजमा प्रस्सत छन ।
   मेरा माथिका उदाहरण को मुल सार भनेको जीवन र मृत्यु को परिभाषा सबैले आफ्नो जीवन भोगाइ बाट गरेको हुन्छ भन्दा फरक नपर्ला । आदि गिलास भएको पानि को गिलास लाई कसैले आदि खाली देख्छ त कसैले आदी भरी, कुन सही कुन गलत । म त भन्छु, तपाईको हेराइले जे देख्यो, त्यो तपाईलाई बिल्कुल सही छ , तर अरु को हेराई तपाईको संग मेल नखान सक्छ । तपाईको दाया भयको बस्तु मेरो बाया हुन सक्छ , तपाइ र मेरो बिबाद यहा दाया बाया मा हुन्छ , बास्तवमा हामी दुबै आ‍-आफ्नो स्थान मा सहि छौं तर पनि मानव ब्यवहारको प्रतिरुप देखाउछौ हामी ।
   यहानिर प्रंसङ्ग बदलौं हामी, लागौं मेरा आत्मीय मित्र ज्यु को टिप्पणीतिर, उहालाई लागेछ हरेक बर्ष जन्म दिन लाई उत्सव गरेर मनाउनु को कुनै सार्थकता नै छैन, उहा जोड दिनुहुन्छ , जन्मदिनलाई उत्सबमा हैन सोखमा बदले बढी बौंद्दिक हुने बिचार पोख्नु भएको रहेछ , के लाग्छ तपाईलाइ ? उहा थप्नु हुन्छ ,जन्मदिन त भगवान को मात्र मनाईन्छ रे ? के मानव को जन्म दिन मनाउदा दैवीकता को दर्जा दिनु जरुरी छ त ? के हाम्रो जीवन चक्र मा हाम्रो केहि हक छैन त ? के हामीलाई केवल कठपुतली बनाईयको मात्रै हो त ? के हामी संग हाम्रो जीवनको केहि नियन्त्रण छैन त ? तपाई लाई के लाग्छ , कृपया आफ्नो कुनै प्रतिक्रिया तलको टिप्पणी बाकस (कमेन्ट बक्स) मा पस्किदिनु भय मा कृतकृत्य हुने थिए ।
   मेरो अर्का पाठक मित्र, सन्ध्या, ले पस्केको टिप्पणी मलाई यहा साभार गर्न मन लाग्यो, उहाले बिचार अनुसार यदि हामीलाई कठपुतली बनाईएको भए र हाम्रो जीवन मरण पुर्व निश्चित कार्यक्रम अनुसार चल्नेनै भए, किन मानव जाती जीवन मरण को लागी कसरथ गर्छ ? उहालई लाग्दो रहेछ, हाम्रो जीवन मा हाम्रो पनि केहि नियंत्रण छ भनेर । उहा बिश्वास गर्नु, हुन्छ देवीदेउता त केवल एउटा मार्गदशक मात्र हुन, हिढ्ने त केवल पाणी नै हुन ।
   यी त भए मेरा आत्मिय पाठक बर्ग का केही प्रतिक्रिया हरु । अब मुल बहस मा पस्न मन लाग्यो मलाई । मलाई लाग्छ जन्मदिन, उत्सव को रुपमा त्यो प्राणीले मनाउछ, जसले आफ्नो जन्म ले एउटा सार्थकता पाएको अनुभव गर्छ, मलाई फेरि यहानिर मित्र, पोखरेली ठिटो केही वाक्यांस साभार गर्न मन लाग्यो, “अनि हरेक बर्ष जन्म दिन मनाउनुको सान्दर्भिकता ‌‌‌‌‌‍‍‍---------, गत बर्ष को तुलनामा मृत्यु निकटताको शोख मनाउनुमा बढि बौधिक जस्तो लाग्दैन तपाईलाई ? “। हामी के लाई बौद्दिक मान्छौं त त्यो आ-आफुमा भर पर्ने कुरा हो । जसरी मैले माथीको अनुंक्षेदमा आदि गिलास को पानि को उदाहरण पेश गरे, त्येसरिनै तपाइ आफ्नो जन्म दिनलाई उत्सव वा सोकमा ढाल्न सक्नु हुन्छ होला। मित्र ठिटो ज्यु, सायद तपाईलाइ जीन्दगी भरि नै ठिटो बस्ने रहर लागेको हुन सक्छ र तपाइ जन्म दिन देखि अत्तालिनुहुन्छ, एक बर्षे आफ्नो ठिटोपन घट्यो भनेर ! फेरि यहा निर अर्को तपाईकै भावउक्ति उठाउछु म, “मानव जाति के कठपुतली होईन जसको डोरि हाम्रो बिबसमा छैन? पूर्वनिश्चित दिनमा जन्म अनि पूर्वनिश्चित समयमा मृत्यु लेखिएर आयको प्राणिमा जन्मदिन अनुष्ठान के गौण जस्तो लाग्दैन र? “, यहा निर तपाईको भाव बिपरित यो बाक्य प्रस्फुटन भयको पाएको छु मैले, तपाई भन्नु हुन्छ हरेक मानिस को जन्म मृत्यु मा मानव जातीको हैकम छैन र फेरि भन्नु हुन्छ जन्मदिन लाइ उत्सब हैन शोक ले मनाऊ , किन मनाउने शोकले जवकि पूर्वनिश्चित समयमा मृत्यु लेखिएर आयको छ भने ? के को लागी शोक गर्नु हुन्छ, म त भन्छु यदि तपाईलाई आफ्नो जीवन पर्ति अलिकति पनि सार्थकता देख्नु हुन्छ भने रम्नु होस यो समयमा आफ्नो सार्थक जीवनपर्ति, हो भोलि हामी सबैले मृत्यबरण गर्नु नै छ, र यसलाई नित्य जीबनचक्र नै भन्न रुचाउनु भयको छ तपाईले ।
   के जन्मदिन लाइ उत्सब को रुपमा मनाउन दैवीकता को दर्जा संग दाज्न मिल्ला ? गौतम बुद्द के मानव हैनन र ? यशुवा (जीशस ) पनि त एक मानवनै थिए , त्यसरि नै बहाउल्ला पनि त मानवनै थिय हैन र ? देवी देउता त एउटा आस्था हो जस्तो लाग्छ मलाइ, आज म संगै ज्युनार गरेको, मेरा कुनै मित्र भोलि देवता को रुप नलेलान भन्न सक्दिन म , मेरा मित्र संन्धाले आफ्नो टिप्पणीमा भने जस्तो देवीदेवता भनेका त केवल पथप्रर्दसक मात्र हुन । एउटा आस्था को दियो छ हामी भित्र, जसले हामी लाई एउटा उज्यालो प्रकाश छरेको छ र कतिले त्यो प्रकासलाइ निहाल्न सक्छन कतिले आफ्नो यो ब्यग्र जीवन मा यसको चालनै पाउदैनन, भन्न रुचाउछु म।

   हो म समर्थन गर्छु यो वांक्यासलाई “बिगत को एक बर्षको उपलब्धि अनि उताब चढाव को गणना गर्ने हेतुले आत्मविश्लेषण गरौं, मौनतमा” बिल्कुल सहि , हो ज-जसले आफ्नो जन्म उत्सव मनाउछ उसले आफ्नो बिगतको एक बर्ष को आत्मबिश्लेषण गरेर आफ्ना आउने बर्षको सामान्य कार्यतालिका पेस गर्न सक्ने हुनु पर्छ। तर मित्र ठिटो ज्यु को जस्तो शोकमा परेर बिश्लेषण गर्नु पर्ने बाध्यता मैले देखेको छैन । म त भन्छु हरेक मानिस ले हरेक दिन लाई एउटा आफ्नो जन्म उत्सब सरह मनाउनु पर्छ । उत्साही मन चाहिन्छ, चाहे त्यो सारिरिक बिकास होस या त मानसिक बिकास को लागि । सोकाकुल पाइला हरु लक्ष संग ढगमगाउछन ! किन ढगमगाउन दिने यी पाईला हरुलाई , जे मा मन खान्छ त्यस मा हात हाल्नु होस, मन, बचन, कर्म र तपाई उत्साह खर्चनुहोस , तपाई सफल हुनुह्नछ । हास्नुहोस र सक्नु हुन्छ भने अरुलाई पनि हास्न सघाउनु होस । मैले मानिस हरु देखेको छु , भोगेको पनि छु , यदि आफुलाई कुनै फाईदा छैन भने कुनै पनि काम मा हातै नहाल्ने । यहा निर हामी हरु को सोच परिवर्तन गर्न मन लाग्छ मलाई , कमसे कम आफु घाटा खायर अरु लाई फाइदा हुने काम नगरे पनि , यदि आफुलाइ कुनै नोक्सान हुदैन र आफ्नो सानो सहयोग ले कसैलाइ थोरै भएपनि सहयोग पुर्याउछ भने , आफ्नो हात अगाडि सारिदिउ, हुन्न र ? के नै छ र यो छोटो जीवन , किन रिस राव राख्ने अनि किन सत्रुभाव गास्ने ? हामि आफ्नै आफ्नै लाई किन पराई ठान्ने होइन र ? किन लडाई झगडामा यो छोटो आयु मास्ने ?

पढिदिनु भएको मा धन्यबाद !!

अस्तु !

यो लेख पहिला http://sapanasansar.blogsome.com मा थियो ! पुराना प्रस्तुती हरु तपाई http://sapanasansar.blogsome.com मा गएर हेर्न सक्नुहुन्छ !

यो प्रस्तुती को मु्ल्यांङ्कन गर्नुहोस!: