गुमनाम नी हरु

मिलन बगाले
तनहु
milanbagale@yahoo.com

“पढे पण्डितले कसरी घुडा धसी धसी
हुन्छिन बज्यै पण्डितनी घरै बसी बसी।”
हाम्रा आमा दिदी बहिनी र हजुरआमाहरु युगौयुगदेखि अस्तित्वविहीन भएर बाचिरहनु परेको र राजाकी श्रीमतीदेखि दुरदराजमा सामान्य हैसियत राख्ने व्यक्तिको श्रीमती, आमा दिदी बहिनी हरु सम्मले गुमनाम जीवन बिताईरहेको भन्ने सन्दर्भले यदाकदा छापामा ठाउ पाईरहेको बखत मैले माथीका दुई हरफ पेश गर्नु उपर्युक्त सम्झेको छु।

राजाकी रानी, मास्टरकी मास्टरनी, मन्त्रीकी मन्त्रीणी, लाहुरेकी लाहुरेनी, पुलिसकी पुलिसनी र हाकिमकी हाकिमनी, हाम्रो समाजका चलनचल्तीका केही स्थापीत नी हरु हुन यी।

मेरै गामघरको कुरो गरम न, मेरी आमालाई धेरैले हेडमास्टरनी। हेडसरनी भनेर चिन्ने गर्छन। मेरी माइैली आमाको नामसंग म साक्षात्कार भएको धेरै बर्ष बितेको छैन। कसैले कमलकी आमा, कसैले ठुलीआमा कसैले हजुरआमा कसैले के कसैले के। साइली आमा, मास्टरनी आमा, साईली पण्डितनी, डाडाकी कमिनी, मिल माईली (घरमा धान कुटने मिल भएकोले), पुछारघरे दिदी (गाउको पुछारमा घर भएकोले) सिरानघरे ठुलीया (गाउको सिरानमा घर भएकोले) फेन्सी माइली (घरमा फेन्सी दोकान भएकोले) बस्नेतनी भाउजु, डोलनाथनी (डोलनाथ काकाकी श्रीमती) डिहीकी ठुलिया, ओझनी साईली, लैचेकी बुहारी, यि सबै मेरा गाउघरका नामबिहीन अस्तीत्व बोकेर बाचीरहेका आमा हजुरआमा र दिदी बहिनीहरुको गुमनाम जीवनको सानो उदाहरण हो।


घरमा पालेका पेवा कुखुरा र बाख्राबाहेक भण्डारको घ्यू अमिलो को कुरो त परै जाओस फुटेको कौडी बराबरको सम्पतीमा समेत कुनै अधिकार नहुनु, भोट खसाल्ने बेलामा बाहेक कहिल्यै नागरिकताको प्रयोग नहुनु र महिलाहरुलाई तल्लो दर्जाको नागरीकको हैसियतमा हेर्ने पुरुषवादी हैकमले तपाई हाम्रा आमा दिदी बहिनी भाउजुहरुका नामका पछाडी काईली, माईली, मास्टरनी, मन्त्रीनी मात्रै होइन, घरमा फेन्सी पसल भएकै भरमा फेन्सी माईली, घरपुछारमा हुदैमा पुछारघरे दिदी र घर सिरानमा हुदैमा सिरानछरे दिदीकी अपमानसुचक नाम बोकेर बाच्न बिवश हुनुपरेको छ। भोली घरमा कुखुरा भैसी र बंगुर पालन गर्ने व्यवसाय गरेर बसे भने यि पसल्नी, फेन्सी र मिल माईलीहरुको नाममा के कस्तो गलगाड झुन्डिएला? हाम्रो पुरुषबादी हैकम यस्तो अपमान बोकेर एक सेकेण्ड बाच्न सक्छ? अझ डाइनी, डंकिनी, गधीनी, बजिनी र कुकुरनी आदि जस्ता मानव सभ्यताकै खिल्लि उडाउने र सभ्य समाजको मुखमा कालो मोसो पोतने यि शब्दाबलीले नारी अस्मिताको हदैसम्मको उपहास गरेको छ।

पढदै नपढी दुख संघर्ष नगरी मास्टरनी, डाक्टरनी, मन्त्रीनी र पण्डितनी बनेर बस भन्दै हाम्रो पुरुषवादी समाजले महिलाहरुलाई गुमनाम जिन्दगीको मन्द विषको प्याला पिलाइरहेको छ। अझ पढेलेखेका र सचेत भइखाएका महिलाहरु आफूलाई आफ्नो नाम भन्दा लोग्नेको पद र पढाइसंग गासिएर आउने सम्बोधन डाक्टरनी, मास्टरनी, हाकिमनी र साहुनी भनेर सम्बोधन गर्दा खुशी लाग्ने गरेको सगर्व बताउछन।

चाहे पटरानी, महारानी बडामाहारानी नै किन नहोस, नारीका नामका पछाडि अपमानपूर्वक लादिएका यि नी हरुको काउसो फाडन तपाईहरु पनि केही पहल गर्ने हो कि लेखकनी, पत्रकारनी, मानवअधिकारनी र पाठकनी ज्यूहरु?

यो प्रस्तुती को मु्ल्यांङ्कन गर्नुहोस!: